“Gemiddeld levert het goed inregelen van de installatie ongeveer tien tot twintig procent op”, stelt John Visser, gespecialiseerd in cv-optimalisatie. “Maar wil je echt de warmtehuishouding in woningen optimaliseren, dan is goed inregelen slechts één aspect.” In dit artikel lees je meer over het inregelen van cv-installaties en andere optimalisatietips.

Tekst: Evi Husson

John Visser heeft zich als installateur de laatste jaren gespecialiseerd in de optimalisatie van de warmtehuishouding in woningen. Het waterzijdig inregelen van cv-installaties is daarbij een belangrijk onderdeel. “Waterzijdig inregelen komt de laatste tijd steeds vaker ter sprake, maar veel monteurs die een cv-installatie vervangen of opleveren, besteden er nog geen aandacht aan. Zonde, aangezien de gebruiker hier veel energie mee kan besparen.”

CV-ketel

Het inregelen van verwarmingssystemen varieert per installatie, merk en type. “Het doel van waterzijdig inregelen van een installatie die draait op een cv-ketel is dat je elke radiator - of elke slang van de vloerverwarming - van de juiste hoeveelheid water voorziet. Niet te veel, maar ook niet te weinig.”

Te veel water

Is er te veel water, dan stroomt het water te snel terug richting de ketel. “Het water heeft hierdoor onvoldoende tijd om zijn warmte af te geven. Komt de retourtemperatuur boven de 56 graden uit, dan heb je geen hoogrendementsketel meer en stijgen de energiekosten. In de ideale situatie ligt de retourtemperatuur bij een cv-ketel tussen de 20 en 25 graden Celsius om een rendement van 105 tot 107 % te kunnen behalen.”

Te weinig water

“Bij te weinig water, wordt het huis niet voldoende warm met comfortklachten tot gevolg. Beide situaties komen in de praktijk regelmatig voor.”

Volumestromen optimaliseren

Waterzijdig inregelen betekent dus dat je rekening houdt met de volumestromen over de afgiftesystemen. “In een installatie zijn in een circuit de cv-ketel en radiatoren met elkaar verbonden. Het is belangrijk dat dit systeem goed in balans is zodat je voorkomt dat het in één ruimte te warm is en in een andere ruimte te koud. Dit betekent dat ook de laatste radiator in de rij voldoende warmte moet kunnen krijgen. Door waterzijdig in te regelen optimaliseer je de volumestromen rekening houdend met de afgiftesystemen en het toerental van de pomp.”

Statisch inregelen

Er zijn twee manieren van waterzijdig inregelen van cv-systemen: statisch en dynamisch. Statisch is de meer traditionele manier waarbij je de flow – in de kraan van radiator – handmatig stuurt. “Zelf pas ik doorgaans statisch inregelen toe. Ik bepaal daarbij per afgiftesysteem de waterhoeveelheid op basis van het minimale en maximale pomptoerental van de ketel en de benodigde hoeveelheid verwarmd water die door het afgiftesysteem mag stromen, oftewel de volumestroom. Hoe meer radiatoren er open gaan, hoe kouder het water retour terug bij de cv-ketel komt waardoor de ketel harder zal draaien. Je moet dan de waterhoeveelheid instellen op basis van hoe hard de pomp draait.”

Dynamisch inregelen

Bij dynamisch inregelen wordt er automatisch gezorgd voor een constante waterdruk. “In wezen maak je hiermee naar mijn idee van een slimme pomp een domme pomp. Je laat de pomp meer water rondpompen om de dynamische kraan zijn werk te laten doen. Er wordt wel eens geroepen dat je met deze methode snel en eenvoudiger kunt inregelen. Je zorgt voor een constante hydraulische balans, ongeacht eventuele wijzigingen in het systeem. Het klopt dat je als installateur misschien sneller klaar bent met inregelen, maar voor mij voelt deze methode toch enigszins als autorijden met de handrem erop. Zelf kijk ik bij het statisch inregelen bovendien naar veel meer aspecten. Niet alleen de cv-ketel en radiatoren zijn van belang, maar ook het type glas en de toegepaste isolatie per ruimte. Wil je de warmtehuishouding optimaliseren, dan spelen meerdere factoren een rol.”

Magneetfilters

Zo kan een magneetfilter een belangrijke rol spelen. “Een schone installatie verwarmt veel beter dan een vervuilde installatie. De filter zorgt bovendien voor lagere onderhoudskosten. In de praktijk zie je dat het nog niet zo vaak wordt toegepast. Toch is het niet nieuw. Een aantal installateurs ziet er geen heil in, maar voor de verbruiker kan het veel opleveren .”

Pompschakelaar

Visser gaat in op meer aspecten die leiden tot optimalisatie van de warmtehuishouding. “Optimalisatie kun je soms bereiken door het plaatsen van een (pomp)schakelaar voor de vloerverwarming. Deze schakelt de vloerverwarming alleen aan als er warmtevraag is. Doe je dit niet, dan staat 24 uur per dag je pomp mogelijk voor niets te draaien. Ik vergelijk het wel eens met een auto die stationair draait terwijl je binnen zit. Er zijn monteurs die van mening zijn dat vloerverwarming continu moet draaien, maar daar ben ik het niet mee eens. Bepaalde ruimtes zoals de gang zijn bijvoorbeeld voorzien van vloerverwarming terwijl de temperatuur er niet zo hoog hoeft te zijn. Dan stroomt het koude water vanuit de gang de woonkamer in en koelt de woonkamer af wat leidt tot een averechts effect. De warmte zit in je vloer. Blijft je pomp draaien, dan wordt het niet warmer aangezien het water in de slangen net zo warm is als de omgeving (de vloer).”

Leidingen onder de loep

Leidingen zijn ook een belangrijk aandachtspunt bij het optimaliseren. “Leidingen isoleren wordt nog wel eens vergeten wat leidt tot onnodig warmteverlies”, stelt Visser. “Daarnaast merk ik dat er regelmatig te kleine toevoerleidingen vanaf de ketel richting de woning worden gebruikt. Het gevolg hiervan is dat je de woning niet voldoende warm krijgt. Je moet de pomp van de ketel harder laten draaien om het drukverlies op te vangen. Een mogelijk bijkomend effect is dat dit stromingsgeluid genereert bij de radiatoren die zich in de buurt van de ketel bevinden. Op het moment dat je deze radiatoren opendraait, hoor je de leidingen suizen, terwijl de radiatoren verderop in de woning te weinig warmte krijgen. Een juiste diameter van de leidingen kan dit voorkomen.”

Te veel ‘knietjes’

Wie veel zogenoemde knietjes gebruikt in de installatie zorgt eveneens voor energieverlies. “Tegenwoordig worden veel kunststofleidingen toegepast. Bij het installeren ervan worden kniekoppelingen gebruikt die kleiner zijn qua diameter dan de kunststoffen leidingen zelf. Dit leidt tot vernauwingen en dus extra weerstand. Hoe meer koppelingen je gebruikt in plaats van bochten en vaste buizen, hoe meer vernauwingen, extra weerstand en dus extra energie die nodig is om hetzelfde resultaat te bereiken.” Kniekoppelingen worden vaak toegepast wanneer de ruimte beperkt is. “Om dit te voorkomen kun je nagaan of koperen leidingen met koperen bochten een optie zijn. Hier is de diameter van de leidingen en koppelingen hetzelfde en is er van vernauwingen dus geen sprake. Helaas kan dit niet op elke plek worden toegepast.”  

Te grote cv-ketels

Ook een te grote cv-ketel leidt tot onnodig extra energieverbruik. Visser: “In de praktijk kom ik regelmatig cv-ketels tegen die te groot zijn voor hun toepassing. Fabrikanten produceren daarnaast op hun beurt ketels met een (te) grote onderwaarde. Concreet houdt dit in dat ze niet lager kunnen draaien dan bijvoorbeeld 8 of 5 kW waardoor een zoneregeling toepassen lastig wordt. De cv-ketels hebben een hoger verbruik dan nodig waardoor ze uiteindelijk sneller aan vervanging toe zijn.”

CV-ketels met een te hoog vermogen zijn lastig in te regelen, stelt Visser. “Op het moment dat een ketel relatief rustig draait op bijvoorbeeld 6kW en je zou waterzijdig willen inregelen, dan heb je minder warmte nodig. In de praktijk betekent dit dat de ketel zal pendelen oftewel continu aan- en uit zal schakelen omdat hij niet in staat is om op een lager vermogen te draaien. Mijn advies is om in deze gevallen na te gaan of je in bepaalde ruimtes de radiatoren volledig open kunt zetten zodat de ketel zijn warmte kwijt kan. Een andere optie is om na te gaan of een hybride systeem een oplossing is.”